سلامت نوشت
مقالات علی اصغر صفری فرد در حوزه سلامتسلامت نوشت
مقالات علی اصغر صفری فرد در حوزه سلامتبیماری مزمن کلیه
بیماری مزمن کلیه
علی اصغر صفری فرد، وطن امروز،4 آبان 88
بدن را می‌توان به عنوان یک کارخانه شیمیایی کوچک ولی پیچیده در نظر گرفت که انرژی خود را از غذای مصرفی تامین و به طور مداوم برای کمک به رشد و سوخت و ساز، فرآورده‌های شیمیایی تولید می‌کند. بدن انسان نیز مانند هر کارخانه دیگری، مواد زائدی تولید می‌کند که باید دفع شوند و این کار وظیفه اصلی کلیه است. هر دقیقه حدود یک لیتر خون (یک‌پنجم خونی که توسط قلب تلمبه می‌شود)توسط کلیه‌ها تصفیه شده و به بدن بازمی‌گردد. کلیه‌ها هر 24 ساعت حدود 200 لیتر از مایعات بدن را تصفیه می‌کنند، نزدیک به 2 لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می‌شود و باقیمانده آن باز جذب می‌شود. البته ادراری که ما دفع می‌کنیم تقریباً ظرف مدت یک تا 8 ساعت در مثانه ذخیره شده است. در حقیقت بیشتر اعضای بدن برای عملکرد مطلوب وابسته به آنها هستند و با اینکه کلیه‌ها کوچکند ولی وظایفی پیچیده و حیاتی را انجام می‌دهند که کل بدن را متعادل نگه می‌دارند. آنها آب بدن را حفظ کرده و خون را تصفیه می‌کنند، برخی از مواد مانند کلسیم، سدیم، پتاسیم و فسفر را حفظ و برخی مواد زائد مانند اوره و کراتینین و مواد شیمیایی حاصل از داروهای مصرفی را دفع می‌کنند. همچنین با ساخت هورمون «اریتروپوئیتین» در ساخت گلبول‌های قرمز خون نقش اساسی داشته و ویتامین‌های موثر در رشد و تنظیم فشار خون را تولید می‌کنند.
نارسایی کلیه
بیماری شدید کلیه ممکن است منجر به نارسایی کامل این عضو شود که نیازمند درمان با دیالیز یا پیوند کلیه برای جلوگیری از مرگ است. معمولاً 2 علت مهم برای نارسایی کلیه‌ها، بیماری دیابت و فشار خون بالا وجود دارد که با مراقبت و پیشگیری از ابتلا به آنها می‌توان از نارسایی‌های کلیه مرتبط با آنها پیشگیری کرد یا سرعت پیشرفت آن را کاهش داد. البته باید توجه داشت که داروهای زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه بر این، تغییرات سلامت‌بخش در شیوه زندگی، مانند کاهش وزن و ورزش منظم در مراقبت از فشار خون بالا نیز موثر هستند. این در حالی است که نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از ابتلا به دیگر مشکلات مانند بیماری کلیه، بیماری عروق قلبی و سکته جلوگیری می‌کند.
همچنین برخی از بیماری‌های دیگر مانند عفونت‌ها، سنگ‌های کلیوی و بیماری‌های ارثی ممکن است بر کلیه اثر منفی بگذارند. استفاده بیش از اندازه قرص‌های ضددرد و مسکن یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می‌تواند به کلیه‌ها صدمه بزند. بیماری کلیوی معمولا بی‌سر و صدا پیشرفت می‌کند و قبل از ایجاد هرگونه شکایت و نشانه، موجب تخریب قسمت عمده‌ای از فعالیت و عملکرد کلیه‌ها می‌شود. مرحله نهایی بیماری این عضو زمانی رخ می‌دهد که حدود 90 درصد از عملکرد این عضو از بین برود. در جهان از هر ۱۰ هزار نفر، یک نفر به نارسایی کلیه دچار می‌شود. نارسایی کلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل شناسایی است و افراد در معرض خطر پیشرفت بیماری کلیوی باید به‌طور مرتب مورد ارزیابی قرار گیرند. نکته جالب این است که این بیماری مختص افراد مسن نبوده و می‌تواند افراد جوان را هم درگیر کند، بنابراین جوانان هم باید مراقب کلیه‌های خود باشند. تحقیقات مختلف نشان داده بیماری مزمن کلیه خطر حمله قلبی زودرس و سکته را حتی در بین جوانان 2 برابر می‌کند.
نشانه‌های بیماری
به‌دلیل ساکت بودن بیماری‌های کلیه، افراد در معرض خطر باید به‌طور مرتب مورد ارزیابی قرار گیرند. این افراد کسانی هستند که قند – دیابت - پرفشاری خون و بیماری عروقی هستند یا از وابستگان نزدیک افراد مبتلا به بیماری‌های کلیه محسوب می‌شوند. با یک بررسی بسیار ساده توسط پزشک، می‌توان از بیماری کلیه پیشگیری کرد چرا که بیماری‌های عفونت ادراری، سنگ کلیه و بیماری افزایش فشار خون اگر زودتر تشخیص داده شوند به نارسایی کلیه تبدیل نمی‌شوند. نشانه‌ها و علائم زیر می‌توانند نشانگر بیماری کلیوی باشند که در صورت وجود، انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتر توصیه می‌شود:
1- فشار خون بالا
2- وجود پروتئین در ادرار
3- بالا بودن میزان کراتینین خون
4- تکرر ادرار بویژه در شب
5- مشکل در ادرار کردن یا ادرار سخت، دردآور و سوزاننده
6- پف کردن اطراف چشم‌ها، تورم دست‌ها و پاها بویژه در کودکان
7- خستگی
8- دفع ادرار خونی تیره یا رنگ چای
9- کم‌شدن اشتها (و کاهش وزن)
10- خارش سراسری پایدار.
افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه ممکن است دچار کاهش قابل توجه بازده ادراری، تهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی و مشکل در تمرکز نیز باشند. زمانی که کلیه‌ها دچار نارسایی حاد شوند، مواد زائد و مایعات در بدن تجمع کرده و نیاز به درمان دیالیزی یا پیوند کلیه الزامی است.
راه‌های پیشگیری
1- فشار خون خود را به‌طور منظم چک کنید. فشار خون بالا و کنترل نشده، سرعت پیشرفت هرگونه بیماری کلیوی را افزایش می‌دهد. در افراد مبتلا به فشار خون بالا، مصرف نمک کمتر از 5 گرم روزانه، استفاده از داروهای ضد فشار و کنترل دقیق فشارخون توسط پزشک، مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از بروز آسیب کلیوی است.
2- اگر شما مبتلا به بیماری دیابت هستید باید بیماری شما تحت کنترل درآید. اندازه‌گیری مرتب قند خون یا ادرار در طول شبانه‌روز و پیروی از رژیم غذایی و دارویی مناسب در افراد دیابتی مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از ابتلا به نارسایی کلیه است.
3- حتی الامکان از مصرف داروهایی که توسط پزشک تجویز نشده‌اند مانند مسکن‌ها خودداری کنید. قبل از مصرف هر دارو حتما با پزشک خود مشورت کنید. دیگر داروهای خاص مانند سموم، آفت‌کش‌ها و همچنین مواد مخدر نیز می‌توانند موجب آسیب کلیه شوند.
4- چاقى شکمى یکى از موارد مهمى است که باعث مى‌شود افراد دچار نارسایى کلیه شوند، البته می‌توان با تغذیه صحیح از آن پیشگیرى کرد. مصرف غلات کامل باعث مى‌شود چربی خون بالا نرود و فرد دچار گرفتگی عروق و در پی آن آسیب به عروق کلیه نشود، بنابراین با کنترل میزان چربی خون خود، قلب و کلیه خود را سالم نگه دارید. همین‌طور باید روزانه 3 تا 4 عدد میوه مصرف کرد و مصرف سبزیجات را نیز به صورت تازه مورد توجه قرار داد.
5- مهم‌ترین پایه براى سلامت کلیه‌ها، کاهش نمک است. در رژیم‌هاى غذایى پرنمک مى‌بینیم که فشار خون فرد بالا مى‌رود، بنابراین با مصرف نمک بیشتر کلیه دچار مشکل و آسیب مى‌شود.
6- سیگار نکشید و از مواد غذایی حاوی مواد شیمیایی کمتر استفاده کنید.
نکته آخر
هشدارهای مختلف درباره خطرات بیماری قلبی هر ساله افزایش می‌یابد اما بیشتر مردم درباره علل و عواقب بیماری مزمن کلیه آگاهی کافی ندارند. شما هنگامی که به سردرد، گلو درد، سرماخوردگی و آنفلوآنزا مبتلا می‌شوید، می‌دانید که بیمار شده‌اید،اما آیا می‌دانید مبتلا به بیماری مزمن کلیه هستید یا خیر؟ بیماری واقعا خطرناک و مرگ‌آوری که «بیماری خاموش» نیز نامیده می‌شود، زیرا اغلب تا موقعی که به مراحل انتهایی و خطرناک نرسیده باشد توجه را جلب نمی‌کند.
